Tworzysz post na Facebooka lub story na Instagram, np. z zapowiedzią konferencji. Masz już pomysł, treść i zdjęcia prelegentów oraz prelegentek, ale brakuje Ci czegoś, co świetnie będzie ilustrować tematy ich wystąpień. Szukasz w Google fotografii na hasła z nimi związane i znajdujesz tysiące świetnych zdjęć i grafik. Czy możesz je wykorzystać? Czy wszystkie z nich? Jak? Oto kilka praktycznych podpowiedzi, jak w codziennej pracy robić to dobrze.
Ilustracja na licencji Creative Commons Zero z serwisu Pixabay
.
Jeśli chcesz skorzystać z cudzych materiałów graficznych czy treści, musisz sprawdzić, czy możesz je w ogóle wykorzystać zgodnie z prawem. Bez pytania się o zgodę autorów i autorek możesz skorzystać z ich prac w ramach dozwolonego użytku, czyli prywatnie lub w ramach prawa cytatu. Do tego ostatniego trzeba spełnić odpowiednie warunki, o których poniżej.
.
Bardziej swobodnie możesz korzystać z materiałów, do których wygasły z czasem prawa autorskie majątkowe (to tzw. domena publiczna) lub dostępnych na otwartych licencjach (np. Creative Commons). W tym kroku spróbuj sprawdzić, czy możesz korzystać z tych materiałów, które masz lub czy musisz zastąpić je otwartymi zasobami z sieci.
.
1. Cytat to korzystanie z fragmentów lub drobnych utworów w całości, kiedy do nich bezpośrednio nawiązujemy np. krytycznie (analizując czyjś utwór) lub z racji na gatunek, w którym piszemy, np. parodiując cudzy utwór. Cytaty muszą być zawsze uzasadnione celem lub prawami gatunku (nie mogą stanowić po prostu ilustracji dla naszego utworu) i być poprawnie oznaczone co do źródła i autorów (jeśli są znane).
2. Domena publiczna to zwykle starsze materiały, z archiwów, muzeów i bibliotek cyfrowych, do których wygasły prawa majątkowe i możemy korzystać z nich bez ograniczeń, pamiętając jedynie od podpisywaniu autorów. Wiele ciekawych grafik, zdjęć czy map znajdziemy w polskiej bibliotece cyfrowej Polona.pl lub poprzez wyszukiwarkę z europejskich archiwów europeana.eu. Materiały takie należy podpisywać informacją o autorach, dobrze również oznaczyć je jako domena publiczna, tak jak na przykładzie poniżej.
.
Zdjęcie “Elektronisk computer för numerisk styrning av en industriprocess (Toledo)”, aut. Okänd, domena publiczna, źródło Digital Museum Sweden
.
3. LicencjeCreative Commons, na których darmowe materiały w sieci znaleźć najłatwiej m.in. dzięki opisanym wcześniej stronom i opcji wyszukiwania przez Google takich treści. Licencji jest siedem i różnią się warunkami, jakie musimy spełnić, aby skorzystać z treści opublikowanej na danej licencji.
.
Dla ułatwienia warto zastanowić się nad dwiema rzeczami przed wyszukiwaniem i wybraniem materiałów na CC.
Czy mój materiał będę również publikować na jakiejś licencji Creative Commons (np. z racji na wymóg grantodawcy albo dlatego, że chcę, aby był otwarty)? Jeśli tak, to wybór licencji dla większego materiału będzie zawężał nam możliwość wykorzystywania innych treści do tych, które będą zgodne z tą licencją np. jeśli będziemy publikować cały raport na CC BY (Uznanie autorstwa) to nie możemy korzystać z treści na licencjach, które pozwalają na węższe wykorzystanie, zabraniają przerabiania i komercyjnego wykorzystania (licencje z warunkami NC, ND, SA). W takiej sytuacji najlepiej od razu poszukiwać materiałów na licencji Creative Commons Zero lub Creative Commons Uznanie autorstwa.
Czy mam możliwość dobrego i widocznego podpisania autorów i licencji, na których są treści, które wykorzystuje? Jeśli tak to zróbmy to, szanując autorów i ich prawa, a przy okazji promując ich pracę, z której korzystamy za darmo. Jeśli nie, wówczas możemy korzystać jedynie z treści na licencji Creative Commons Zero lub musimy poszukać treści stockowych, z płatnych banków zdjęć, takich jak iStockPhoto.
Jak opisać materiał graficzny na licencji CC?
To zależy. Najważniejsze, by opis nie był ukryty i aby dało się z nim łatwo zapoznać. Kiedy korzystamy z jednego zdjęcia np. w tle plakatu czy postu może znaleźć się w rogu grafiki, czy w samym opisie. Jeśli korzystamy z wielu materiałów, opisy mogą znaleźć się na końcu, zebrane jak bibliografia lub w napisach końcowych do materiału wideo. Opisy można skracać i tworzyć w różnej formie, ale ważne, aby zawsze zawierały informacje o autorach, nazwę licencji, link do tej licencji oraz link do źródła, tak jak na przykładach poniżej.
.
Podpis jednej ilustracji
.
Zdjęcie „WiT Kraków, testowanie oprogramowania”, aut.Jan Krausna licencjiCC BY 2.0
.
Podpis całego artykułu opublikowanego na licencji Creative Commons, w którym zostały wykorzystane cudze treści na licencjach CC, można umieścić np. na jego końcu.
Wykorzystane materiały:
Grafika „Elektronisk computer för numerisk styrning av en industriprocess (Toledo)”, aut. Okänd, domena publiczna, źródło Digital Museum Sweden
Zdjęcie „WiT Kraków, testowanie oprogramowania”, aut. Jan Kraus na licencji CC BY 2.0
