By MGG - Praca własna, CC BY-SA 4.0, 
https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=68789429

Twórca jednego z największych przedsiębiorstw żeglugowych swoich czasów na świecie – Ryszard Karger – na początku w żaden sposób nie był związany z morzem. Urodził się bowiem w Warszawie 1 marca 1928 r. Wszystko jednak zmieniła II wojna światowa – Karger zaangażował się w działalność polskiego ruchu oporu i trafił (nosząc pseudonim „Krupp”) do Armii Krajowej. Jako szesnastolatek walczył w powstaniu warszawskim w szeregach 3 Zgrupowania „Konrad”. Po kapitulacji podzielił los innych i trafił do obozu jenieckiego w Niemczech, który w IV 1945 r. wyzwoliła 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka. Rok później przypłynął z Lubeki do świeżo zajętego przez Polskę Szczecina[1].

Po powrocie przybył do Gdańska, gdzie pracę znalazł jego ojciec. Uczył się w tamtejszym liceum, a następnie studiował na Wyższej Szkole Handlu Morskiego w Sopocie (poprzedniczce Uniwersytetu Gdańskiego). Rozpoczął karierę w przedsiębiorstwach zajmujących się handlem morskim i dość szybko awansował – w 1954 r. został zastępcą dyrektora w firmie „Polfracht” z Gdyni[2]. Potem na dwa lata trafił do Anglii, gdzie był przedstawicielem Polskiej Misji Morskiej. W 1957 r. trafił ostatecznie do Szczecina, aby objąć stanowisko jednego z dyrektorów w powstałej parę lat wcześniej Polskiej Żegludze Morskiej (PŻM)[3].

Karger okazał się znakomitym organizatorem. W 1958 r. rozpoczął tzw. „akcję antyczarterową” – zamiast wykupywania statków od zagranicznych armatorów pozyskał statki z drugowojennych konwojów (typy Empire i Liberty) – PŹM bardzo szybko zwróciły się koszta zakupu, kiedy statki polskiej firmy zaczęły pływać po całym świecie. Z jego inicjatywy stworzono także dochodowe połączenie z zachodnią Afryką – pionierski rejs wykonał w 1958 r. do Gwinei parowiec „Tczew”[4].

1 III 1964 r. Ryszard Karger został nominowany dyrektorem naczelnym Polskiej Żeglugi Morskiej. Okazało się to strzałem w dziesiątkę i rozpoczęło „złoty wiek” PŻM. Tonaż statków PŻM bardzo szybko rósł i w 1975 r. liczył on 122 jednostki o nośności 2,8 mln DWT[5]. W 1967 r. uruchomiono regularne połączenie promowe Świnoujście – Ystad (Szwecja), które jako pierwszy obsługiwał prom „Gryf”. PŻM rozpoczęła zakupy dużych statków, czego efektem był pierwszy w jej historii statek o pojemności 24 tys. DWT „Ziemia Szczecińska”[6]. Dzięki kontraktom w dalekiej Azji eksportowano węgiel z polskich kopalni aż do Japonii. Rozpoczęto także dostawy zboża z Ameryki. Jego zabiegi doprowadziły do prac nad pogłębieniem toru wodnego Szczecin – Świnoujście[7].

Jednak w IV 1969 r. – z przyczyn politycznych – doszło do odwołania Kargera z funkcji dyrektora PŻM – trafił do Antwerpii, gdzie przez 4 lata stał na czele polsko-belgijskiej firmy agencyjnej PSAL, zyskując uznanie jako świetny zarządca. Po powrocie do kraju do 1976 r. był dyrektorem Organizacji Gospodarczej „Interport”, która próbowała zintegrować gospodarki morskie PRL i NRD – efektem tego była budowa bazy dla rudy, apatytów i fosforytów w świnoujskim porcie[8].

W styczniu 1976 r. ponownie zasiadł na stanowisku dyrektora naczelnego PŻM. Dzięki kilku niezwykle korzystnym porozumieniom (m.in. z „Transoceanem” ze Szczecina) rozpoczęto budowę chłodni w porcie w Świnoujściu, jak i zawarto kontrakt na budowę 10 chłodnicowców[9]. W 1977 r. zawarto „kontrakt stulecia” – Brytyjczycy w swoich stoczniach mieli zbudować aż 22 statki do przewozu rudy dla potrzeb specjalnie utworzonej w tym celu Brytyjsko–Polskiej Spółki Handlowej. Dzięki temu, że budowę współfinansował rząd Wielkiej Brytanii, koszta zwróciły się w ciągu 5 lat. W niedługim czasie umowę o nieco mniejszej skali (budowa 8 okrętów) zawarto ze stoczniami argentyńskimi. Uruchomiono także regularne połączenie handlowe z Ameryką Północną, przewożąc tamtejsze zboże do Polski[10].

Karger niezwykle zasłużył się w historii Szczecina. Z jego inicjatywy PŻM zakupiła niezwykle wówczas kosztowne maszyny do malowania pasów drogowych, przesadzania drzew czy kładzenia asfaltu, co niezbyt podobało się władzom centralnym. Firma wspomagała finansowo także instytucje kulturalne (np. sfinansowanie zegara dla Zamku Książąt Pomorskich, udział w budowie Pomnika Czynu Polaków) czy edukacyjne (patronat nad V LO im. A. Asnyka w Szczecinie)[11].

Niestety, działalność Kargera w PŻM dobiegła końca. Ponownie, ze względów politycznych, musiał ustąpić w 1985 r., pomimo tego, że PŻM przynosiła spore zyski, jak i dewizy. W następnych latach stał na czele Wolnego Obszaru Celnego Szczecin – Świnoujście, zaś później pracował w instytucjach prywatnych[12].

Bardzo szeroko rozwinął swoją działalność społeczną – był m.in. konsulem honorowym Wielkiej Brytanii w Szczecinie, prezesem miejscowego okręgu Polskiego Związku Żeglarskiego, jak i stał na czele Morskiego Klubu Sportowego Pogoń. Za te zasługi otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Szczecina[13].

Zmarł 2 grudnia 2017 r. w Szczecinie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Centralnym[14].

 

[1]     A. Androchowicz, Ryszard Karger, „Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl”, [dostęp: 30 IX 2018],  http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger; Powstańcze Biogramy – Ryszard Karger, „Muzeum Powstania Warszawskiego”, [dostęp: 30 IX 2018], https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/ryszard-karger,20130.html.

[2]     Zmarł Ryszard Karger – legendarny dyrektor PŻM, „24Kurier.pl”, 2017,  [dostęp: 30 IX 2018],  https://24kurier.pl/aktualnosci/wiadomosci/zmarl-ryszard-karger-legendarny-dyrektor-pzm/; A. Androchowicz, Ryszard…, http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger.

[3]     Zmarł Ryszard…, https://24kurier.pl/aktualnosci/wiadomosci/zmarl-ryszard-karger-legendarny-dyrektor-pzm/.

[4]     Honorowi Obywatele Miasta Szczecin. Ryszard Karger, „BIP Urzędu Miasta Szczecin”, [dostęp: 30 IX 2018],  http://bip.um.szczecin.pl/chapter_11861.asp?soid=20C7408E246C4BE89D4865E2481A95C3; Historia. Lata 50, „Polska Żegluga Morska”, [dostęp: 30 IX 2018], https://www.polsteam.com/lata-50; Zmarł Ryszard…, https://24kurier.pl/aktualnosci/wiadomosci/zmarl-ryszard-karger-legendarny-dyrektor-pzm/.

[5]     A. Androchowicz, Ryszard…, http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger; Historia. Lata 70, „Polska Żegluga Morska”, [dostęp: 30 IX 2018], https://www.polsteam.com/lata-70.

[6]     Honorowi…,  http://bip.um.szczecin.pl/chapter_11861.asp?soid=20C7408E246C4BE89D4865E2481A95C3; Historia. Lata 60, „Polska Żegluga Morska”, [dostęp: 30 IX 2018], https://www.polsteam.com/lata-60.

[7]     A. Androchowicz, Ryszard…, http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger; Honorowi…,  http://bip.um.szczecin.pl/chapter_11861.asp?soid=20C7408E246C4BE89D4865E2481A95C3; Historia. Lata 60…, https://www.polsteam.com/lata-60.

[8]     A. Androchowicz, Ryszard…, http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger; Honorowi…,  http://bip.um.szczecin.pl/chapter_11861.asp?soid=20C7408E246C4BE89D4865E2481A95C3.

[9]     A. Androchowicz, Ryszard…, http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger.

[10]   Historia. Lata 70…, https://www.polsteam.com/lata-70; Zmarł Ryszard…, https://24kurier.pl/aktualnosci/wiadomosci/zmarl-ryszard-karger-legendarny-dyrektor-pzm/; A. Androchowicz, Ryszard…, http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger.

[11]   Zmarł Ryszard…, https://24kurier.pl/aktualnosci/wiadomosci/zmarl-ryszard-karger-legendarny-dyrektor-pzm/; A. Androchowicz, Ryszard…, http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger; Honorowi…,  http://bip.um.szczecin.pl/chapter_11861.asp?soid=20C7408E246C4BE89D4865E2481A95C3.

[12]   Zmarł Ryszard…, https://24kurier.pl/aktualnosci/wiadomosci/zmarl-ryszard-karger-legendarny-dyrektor-pzm/; A. Androchowicz, Ryszard…, http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger.

[13]   Zmarł Ryszard…, https://24kurier.pl/aktualnosci/wiadomosci/zmarl-ryszard-karger-legendarny-dyrektor-pzm/; A. Androchowicz, Ryszard…, http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger; Honorowi…,  http://bip.um.szczecin.pl/chapter_11861.asp?soid=20C7408E246C4BE89D4865E2481A95C3.

[14]   A. Androchowicz, Ryszard…, http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger.

 

Bibliografia

  1. Androchowicz A., Ryszard Karger, „Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl”,  [dostęp: 30 IX 2018],  http://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Ryszard_Karger
  2. Historia. Lata 50, „Polska Żegluga Morska”, [dostęp: 30 IX 2018], https://www.polsteam.com/lata-50
  3. Historia. Lata 60, „Polska Żegluga Morska”, [dostęp: 30 IX 2018], https://www.polsteam.com/lata-60
  4. Historia. Lata 70, „Polska Żegluga Morska”, [dostęp: 30 IX 2018], https://www.polsteam.com/lata-70
  5. Honorowi Obywatele Miasta Szczecin. Ryszard Karger, „BIP Urzędu Miasta Szczecin”, [dostęp: 30 IX 2018],  http://bip.um.szczecin.pl/chapter_11861.asp?soid=20C7408E246C4BE89D4865E2481A95C3
  6. Powstańcze Biogramy – Ryszard Karger, „Muzeum Powstania Warszawskiego”,  [dostęp: 30 IX 2018],  https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/ryszard-karger,20130.html
  7. Zmarł Ryszard Karger – legendarny dyrektor PŻM, „24Kurier.pl”, 2017,  [dostęp: 30 IX 2018],  https://24kurier.pl/aktualnosci/wiadomosci/zmarl-ryszard-karger-legendarny-dyrektor-pzm/

 

autor: Arkadiusz Piecyk, Koło Naukowe Historyków Akademii Pomorskiej, październik 2018